Majówka z Historią – co naprawdę świętujemy 1,2 i 3 maja?

Majówka, czyli początek maja, to dla wielu Polaków czas wyczekiwanego długiego weekendu – często pierwszego większego odpoczynku po zimie, inauguracji sezonu urlopowego i grillowego. Jednak choć ten moment roku sprzyja relaksowi, warto pamiętać, że za wolnymi dniami kryją się ważne powody – święta, które kształtują naszą narodową tożsamość i przypominają o wartościach, z których wyrasta polska wspólnota. Trzy kolejne dni – 1, 2 i 3 maja – niosą ze sobą ważne przesłania: o wolności, pracy, solidarności społecznej, barwach narodowych oraz o konstytucji, która jako pierwsza w Europie dawała nadzieję na nowoczesne państwo. To czas, który zachęca do zadumy nad przeszłością, ale też do rozmowy o tym, w jakim kierunku zmierza nasze społeczeństwo. Warto więc, obok grillowego dymu i planów na wypoczynek, znaleźć chwilę, by się zatrzymać, powiesić biało-czerwoną flagę i przypomnieć sobie, dlaczego te dni są – i powinny pozostać – ważne.

1 maja – Święto Pracy i rocznica wejścia Polski do Unii Europejskiej

To jedno z najstarszych i najbardziej uniwersalnych świąt obchodzonych na świecie – Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy, znany także jako Święto Pracy. W Polsce data ta zyskuje dodatkowy wymiar – jest to również rocznica przystąpienia naszego kraju do Unii Europejskiej.

Święto Pracy obchodzone jest od końca XIX wieku – wprowadzono je w 1889 roku z inicjatywy II Międzynarodówki Socjalistycznej na pamiątkę dramatycznych wydarzeń, które rozegrały się w Chicago w 1886 roku. Tysiące robotników, w tym wielu emigrantów z Polski, wyszło wtedy na ulice, domagając się ośmiogodzinnego dnia pracy i godziwych warunków zatrudnienia. Protest został brutalnie stłumiony przez policję, a wielu uczestników zginęło od kul. Wydarzenia z Chicago stały się symbolem walki o prawa pracownicze, a 1 maja – dniem upamiętniającym odwagę i determinację ludzi pracy na całym świecie.

Na ziemiach polskich obchody Święta Pracy odbyły się już w 1890 roku, a prym w ich organizacji wiodła Polska Partia Socjalistyczna Józefa Piłsudskiego, natomiast po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku - Związek Zawodowy Polski.

Po II wojnie światowej, w czasach PRL, 1 maja stał się jednym z najważniejszych świąt państwowych. Był obchodzony niezwykle hucznie, często pod przymusem – organizowano masowe pochody, wiece i uroczystości, których uczestnictwo bywało obowiązkowe lub "nagradzane" dostępem do deficytowych towarów. Władze komunistyczne wykorzystywały ten dzień do propagandy, próbując jednocześnie stłumić pamięć o 3 maja – dniu uchwalenia Konstytucji, który w odróżnieniu od 1 maja miał charakter wolnościowy i antytotalitarny.

Po 1989 roku obchody 1 maja uległy wyraźnej zmianie. Pochody zniknęły z głównych ulic miast, a dzień ten przybrał bardziej refleksyjny i symboliczny charakter. Kościół katolicki przypomina tego dnia postać św. Józefa Robotnika, patrona ludzi pracy, kładąc akcent na duchowy wymiar ludzkiego wysiłku.

Od 2004 roku 1 maja ma w Polsce także dodatkowe znaczenie – tego dnia obchodzimy rocznicę wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. To wydarzenie stanowiło zwieńczenie wieloletniego procesu transformacji ustrojowej i powrotu Polski do rodziny demokratycznych państw Europy.

1 maja 2004 roku Polska – razem z dziewięcioma innymi krajami – została pełnoprawnym członkiem UE. Decyzję tę poprzedziło ogólnonarodowe referendum z czerwca 2003 roku, w którym ponad 77% głosujących opowiedziało się za przystąpieniem do wspólnoty.

2 maja – Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dzień Polonii i Polaków poza granicami kraju

2 maja to szczególna data, która jednoczy Polaków wokół symboli narodowych oraz przypomina o milionach rodaków mieszkających poza granicami kraju. Tego dnia obchodzimy Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dzień Polonii i Polaków za Granicą.

Pomimo długiej historii barw narodowych, przez wiele lat nie istniało święto dedykowane fladze państwowej. Dopiero w 2004 roku Sejm RP ustanowił 2 maja Dniem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Wybór tej daty nie był przypadkowy – ma on zarówno wymiar symboliczny, jak i praktyczny. Historycznie nawiązuje do wydarzeń z 2 maja 1945 roku, kiedy to biało-czerwona flaga została zatknięta na Kolumnie Zwycięstwa i na gmachu Reichstagu w zdobytym Berlinie. Z praktycznego punktu widzenia, święto umożliwia pozostawienie flag wywieszonych 1 maja na kolejne narodowe obchody – Święto Konstytucji 3 Maja.

Polska flaga składa się z dwóch poziomych pasów – białego na górze i czerwonego na dole. Biały symbolizuje pokój i dobroć, natomiast czerwony – odwagę i przelaną krew w walce o niepodległość. Co istotne, odcień czerwieni zmieniał się na przestrzeni lat – od karmazynu po cynober, zanim ustalono aktualny odcień.

Flaga musi spełniać określone proporcje (5:8) i powinna być umieszczona na maszcie, by mogła być uznana za flagę państwową. Należy ją traktować z szacunkiem – nie może dotykać ziemi, być zabrudzona czy uszkodzona. Zabrania się również umieszczania na niej jakichkolwiek napisów czy rysunków. Publiczne znieważenie flagi podlega karze, zgodnie z przepisami Kodeksu karnego.

W przypadku wywieszania wielu flag, flaga państwowa RP zawsze ma pierwszeństwo – podnosi się ją jako pierwszą i opuszcza jako ostatnią.

Tego samego dnia obchodzimy również Dzień Polonii i Polaków za Granicą, ustanowiony przez Sejm w 2002 roku. Święto to ma na celu uhonorowanie milionów naszych rodaków żyjących poza ojczyzną, ich wkładu w zachowanie polskiej tożsamości narodowej, walkę o niepodległość oraz wsparcie, jakiego niejednokrotnie udzielali Polsce w najtrudniejszych momentach jej historii. To także wyraz uznania dla ich lojalności i więzi z krajem przodków.

Święto Konstytucji 3 Maja – dziedzictwo wolności i niezłomnego ducha narodu

3 maja to data szczególna w polskim kalendarzu – upamiętnia uchwalenie w 1791 roku przez Sejm Czteroletni jednej z najważniejszych ustaw w dziejach Polski – Konstytucji 3 Maja. Była to pierwsza konstytucja w Europie i druga na świecie, po amerykańskiej. Uznawana za „ostatnią wolę i testament gasnącej Ojczyzny”, stała się symbolem walki o suwerenność i niezależność. Przez 123 lata rozbiorów przypominała Polakom o ich prawie do wolności, a później, w czasach PRL-u, o niezależności ducha, który nie pozwalał zapomnieć o idei wolnej Polski.

Po II wojnie światowej komunistyczne władze Polski Ludowej próbowały wymazać z pamięci społecznej rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Początkowo, w 1945 roku, obchody miały charakter państwowy – choć przepełnione propagandą i portretami Lenina, to próbowano wykorzystać pamięć o twórcach Konstytucji do kreowania obrazu „postępowej” Polski Ludowej. Społeczeństwo szybko jednak zorientowało się w intencjach władz. Już rok później, w 1946 roku, w wielu miastach doszło do masowych manifestacji patriotycznych, brutalnie stłumionych przez aparat bezpieczeństwa.

W 1951 roku Święto Konstytucji 3 Maja zostało oficjalnie zakazane. Zamiast niego, na piedestale stanęło obchodzone dzień wcześniej Święto Pracy – 1 Maja, które władze PRL starały się uczynić najważniejszym dniem państwowym, pozbawionym narodowego charakteru.

Zakaz nie zdołał jednak wymazać 3 Maja z narodowej świadomości. Co roku, mimo ryzyka represji, Polacy spontanicznie wyrażali swoją pamięć i przywiązanie do tej daty. Na murach pojawiały się hasła: „Niech żyje 3 Maja!”, a flagi państwowe, które należało wywiesić 1 maja, pozostawiano na fasadach domów aż do 3 maja – jako cichy akt oporu.

Obchody rocznicy trwały także w formie religijnej. Święto kościelne ku czci Najświętszej Marii Panny Królowej Polski przypadające na 3 maja stawało się dla wielu okazją do zamanifestowania patriotyzmu. Msze kończyły się odśpiewaniem „Boże coś Polskę” lub „Roty”, mimo że władze starały się zastraszać duchownych i ograniczać wpływ Kościoła.

W latach 70. i 80. XX wieku, w miarę narastania oporu wobec reżimu komunistycznego, obchody 3 Maja zyskiwały coraz większą popularność. Członkowie Ruchu Młodej Polski, a później Studenckich Komitetów Solidarności, organizowali symboliczne uroczystości i składali kwiaty w miejscach pamięci narodowej. Choć często kończyło się to interwencją milicji i aresztowaniami, determinacja Polaków nie słabła.

Powrót wolności – powrót święta

Dopiero po obradach Okrągłego Stołu i upadku komunizmu, Święto Konstytucji 3 Maja mogło znów wrócić do kalendarza jako dzień oficjalny i państwowy. 6 kwietnia 1990 roku Sejm odrodzonej Rzeczypospolitej przywrócił 3 Maja jako Narodowe Święto. Dziś obchodzone jest uroczyście w całym kraju, z udziałem najwyższych władz państwowych, Kościoła oraz społeczeństwa – jako dzień przypomnienia o wartościach, które legły u podstaw polskiego konstytucjonalizmu: wolności, solidarności i godności obywatelskiej.

Artykuł opracowany na podstawie materiałów ze strony Dzieje.pl oraz Instytutu Pamięci Narodowej

DM

zdj. Pixabay.com