63 dni samotnej walki. 80 Rocznica Powstania Warszawskiego

1 sierpnia 2024 roku obchodzimy 80. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, jednego z najbardziej heroicznych i dramatycznych momentów w historii Polski. Powstanie, które rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku, miało na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do niej Armii Czerwonej. Powstanie, planowane na kilka dni, upadło 3 października po 63 dniach walki. 63 dni, pełne heroizmu, determinacji, ale także ogromnych cierpień i strat.

W 1944 r. Warszawa miała za sobą 5 lat niemieckiej okupacji. Podjęcie walki miało przyspieszyć wyzwolenie miasta, Polacy chcieli objąć władzę nad Warszawą przed wkroczeniem Armii Czerwonej, mając nadzieję że wtedy Rosjanie musieliby tę władzę zaakceptować.

Pułkownik Kazimierz Iranek-Osmecki, szef Oddziału II Komendy Głównej AK, tak opisywał potrzebę wzięcia udziału w patriotycznym zrywie: „Trzeba było przeżyć 5 lat okupacji w Warszawie w cieniu Pawiaka, trzeba było słyszeć codziennie odgłosy salw, tak, że przestawało się je słyszeć, trzeba było asystować na rogu ulicy ... przy egzekucji dziesięciu, dwudziestu, pięćdziesięciu przyjaciół, braci lub nieznajomych ... z ustami zaklejonymi gipsem i oczami wyrażającymi rozpacz lub dumę. Trzeba było to wszystko przeżyć, aby zrozumieć, że Warszawa nie mogła się nie bić”.

Pierwsze strzały powstańcze padły już wczesnym popołudniem. Zaniepokojone nadzwyczajną aktywnością podziemia niemieckie dowództwo garnizonu Warszawa już o godz. 16.30 ogłosiło alarm. Jeszcze tego samego dnia Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler na wieść o rozpoczętym powstaniu wydał następujący rozkaz.

"Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców, Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy"

W czasie walk w Warszawie zginęło 16 tysięcy powstańców, którzy polegli w walkach lub zaginęli pod ruinami. Rany odniosło około 20 tysięcy. Znacznie większą cenę zapłaciła ludność cywilna Warszawy. Liczbę ofiar szacuje się na około 200 tysięcy. Ci, którzy przetrwali, musieli opuścić miasto. Pół miliona Warszawiaków wypędzono z miasta, które po powstaniu zostało niemal całkowicie zburzone a po kapitulacji Niemcy rozpoczęli jego planowe systematyczne wyburzanie.

Straty niemieckie w czasie walk w Warszawie wyniosły około 16 tys. zabitych i zaginionych żołnierzy.

Po raz kolejny w historii Polacy toczyli swój powstańczy bój samotnie. Wbrew nadziejom powstańców Armia Czerwona nie przyszła im z pomocą. Zawiedli również zachodni alianci, od których oczekiwano nalotów i zrzutów broni.

W wydanej następnego dnia po kapitulacji odezwie do "Do Narodu Polskiego" Krajowa Rada Ministrów i Rada Jedności Narodowej z goryczą stwierdzały: "Skutecznej pomocy nie otrzymaliśmy. (...) Potraktowano nas gorzej niż sprzymierzeńców Hitlera: Italię, Rumunię, Finlandię. (...) Sierpniowe powstanie warszawskie z powodu braku skutecznej pomocy upada w tej samej chwili, gdy armia nasza pomaga wyzwolić się Francji, Belgii i Holandii. Powstrzymujemy się dziś od sądzenia tej tragicznej sprawy. Niech Bóg sprawiedliwy oceni straszliwą krzywdę, jaka Naród Polski spotyka, i niech wymierzy słuszną karę na jej sprawców"

W "Godzinie W", gdy zawyją syreny, Polska na chwilę się zatrzyma. To moment, w którym wszyscy, niezależnie od miejsca, mogą oddać hołd tym, którzy walczyli o wolność. To także wyraz solidarności i wspólnej pamięci o tych, którzy oddali życie za ojczyznę. Niech dźwięk syren przypomni nam o wartościach, za które walczyli powstańcy.

Niech pamięć o Powstaniu Warszawskim trwa i inspiruje kolejne pokolenia do działania w duchu patriotyzmu i odwagi.

DM

zdj. gov.pl/Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego