Fundusz sołecki

Ponad 40.000 sołectw to jeden z największych polskich potencjałów - dotąd niewystarczająco wykorzystany zasób wielorakich możliwości. Tereny wiejskie to wciąż miejsca, gdzie kumulują się liczne bariery i problemy. Tymczasem pomyślna przyszłość mieszkańców wsi wymaga warunków dla budowy wysokiej jakości życia i ekonomicznych podstaw trwałego rozwoju. Niemal dwadzieścia lat funkcjonowania samorządu terytorialnego nie przyniosło systemowego rozwiązania, które czyniłoby społeczności wiejskie podmiotem działań na rzecz ich własnych miejscowości. Przeciwnie, odnosiło się wrażenie, iż rozwój sołectwa - jednostki pomocniczej gminy – jest „zawieszony na klamce urzędu” i zdany jedynie na odgórne działania wójta / burmistrza i rady. Brakowało mechanizmu, który dla wiejskich wspólnot stanowiłby skuteczne „zaproszenie do rozwoju” na drodze pokonywania trudności własnymi siłami, w ścisłej, partnerskiej współpracy z gminą.

Wiele samorządów – gminnych, powiatowych i wojewódzkich – od dawna zdawało sobie sprawę z tego deficytu polskiej samorządności. Dostrzegły one fakt, że w Europie kryzys obszarów wiejskich skutecznie przełamano tam, gdzie rozwój następował z woli mieszkańców. Gdzie zaspokajanie potrzeb następowało przy pełnym zaangażowaniu lokalnych społeczności, poprzez wieloletnią realizację oddolnie zbudowanych planów rozwoju.

Ta wiedza pozwoliła uruchomić w kilku miejscach kraju programy odnowy wsi, których nieodzownym elementem było udostępnienie sołectwom zwykle niewielkich środków finansowych na wykonanie obranych przez nie koncepcji rozwojowych. Pionierem tych działań było województwo opolskie.

System tzw. odpisów sołeckich oraz różnorodnych konkursów i grantów, w ramach których sołectwo otrzymywało do wykorzystania kilka bądź kilkanaście tysięcy zł, sprawdził się znakomicie. Aktywnym społecznościom wiejskim tworzył fundament dla realizacji obywatelskich inicjatyw. Dawał pewność, że jeżeli chcą wykonać zadanie o wartości np. 30.000 zł, to mają zagwarantowane już 10.000 zł, a zatem brakuje już tylko 20.000. W istocie te gminne 10 tysięcy wystarcza na niezbędne w każdym projekcie zakupy. Na brakującą część musi się złożyć praca mieszkańców i sprzętu, materiały i pieniądze ofiarowane przez darczyńców i sponsorów, składki lub pozyskane zewnętrznie granty. W ten sposób wartość gminnej złotówki ulega podwojeniu, potrojeniu, a nawet pomnożeniu przez wartości jeszcze większe. Ten prosty mechanizm potwierdzają tysiące znanych przypadków, z których kilka w niniejszym informatorze jest opisanych.

Ów prosty mechanizm, dostępny dla wszystkich sołectw i wszystkim tworzący te same możliwości, staje się miernikiem dojrzałości gminy, która środki udostępnia oraz probierzem umiejętności sołectwa, które środki te stara się optymalnie wykorzystać i pomnożyć. Po kilku latach widać wyraźne różnice pomiędzy sołectwami, które w taki sposób wsparte rozwijają się, a tymi, które tkwią w zastoju, marnując czas w oczekiwaniu na zaspokojenie wszystkich swych potrzeb przez gminę. Różnice są widoczne gołym okiem: w sposobie zagospodarowania przestrzeni publicznej, w wyposażeniu w infrastrukturę na rzecz ogólnego użytku, w zorganizowaniu się mieszkańców oraz w zakresie oferty życia społecznego, a szerzej, jakości życia w ogóle. Charakter, zakres projektów, śmiałość ich realizacji, atrakcyjność są nie do porównania z miejscowościami, które zdały się jedynie na działanie gminy. W istocie wytwarza się klimat i krajobraz rozwoju, który ostro kontrastuje z atmosferą stagnacji i obrazem zaniedbania.

Dla wójtów i burmistrzów takie rozwiązania jak Fundusz Sołecki są pełne zalet. Eliminują tworzącą konflikty uznaniowość i kolejkę sołectw do budżetu gminy (każde sołectwo otrzymuje tyle, na ile gminę stać). Powodują realizację wielu inicjatyw, przy niewielkim organizacyjnym zaangażowaniu gminy. Sukces jest wspólny. Jak na dłoni widać, które wiejskie przywództwo sprawdza się wykorzystując zaoferowane możliwości, a które nie. Jednocześnie pojawia się kryterium jaką wieś dodatkowo wspomóc większym projektem (angażując gminny budżet, bądź składając wniosek o środki unijne, np. z PROW), gdyż na to swym zaangażowaniem sobie zasłużyła i dała dowód, że te dodatkowe możliwości lepiej od innych wykorzysta.

Ustawa o funduszu sołeckim, czerpiąc z europejskich wzorców wspierania rozwoju społeczności wiejskich i doświadczeń wielu samorządów gminnych i wojewódzkich w realizacji programów odnowy wsi, opisane tu mechanizmy tworzy dla całego kraju. Otwiera nowe możliwości dla polskiej wsi, których wykorzystanie zależy od samych mieszkańców oraz gminnej władzy doceniającej znaczenie pobudzenia wielkiego potencjału sołectw.

Źródło: https://administracja.mac.gov.pl/adm/fundusz-solecki/284,Fundusz-Solecki.html